اصول و ضوابط طراحی معماری سالن‌های ورزشی چند منظوره

جهت طراحی معماری سالن‌های ورزشی چند منظوره ، معمار میبایست از ضوابط طراحی معماری سالن‌های ورزشی چند منظوره آگاه باشد. سالن‌های ورزشی چند منظوره به فراخور نیاز و سطح مورد نظری که ممکن است وجود داشته باشند به مقیاس های گوناگونی برای هر نوع ورزش وجود دارند. از استادیوم های ورزشی چند صد هزار نفری گرفته تا سالنهای ورزشی محلی این طیف وسیع را در بر میگیرند. ورزشگاه ها ساختمانهای شگفت انگیزی هستند که توانسته اند بیش از هر نوع بنای دیگری در تاریخ به شکل گیری شهرها یاری رسانند. و حتی شهر یا کشوری که در آن وجود دارند را به شهرت برسانند.

استادیوم های ورزشی بزرگ در برخی نقاط توانسته اند یک عنصر ضروری در چشم انداز شهری شوند. یک نقطه متمرکز برای دست یابی به آرمان های گوناگون ورزشی، فرهنگی و در کل هدفی بزرگ برای اقتصاد باشند. به لطف المپیک ها و سایر رویدادهای مهم ورزشی که هر ساله در گوشه ای از دنیا و هر روزه صورت می گیرند. بی شک از جمله پربازدید ترین مکان های دنیا به شمار میروند. استادیوم های ورزشی می توانند نماد آرمان های یک ملت باشند و قادر هستند هزاران نفر گردشگر را به خود جلب کنند.

مکانهای ورزشی از جمله سالن‌های ورزشی چند منظوره ساختمان های پر هزینه ای هستند. اما به همان اندازه می توانند درآمد زایی هم داشته باشند. طبق آمارهای ورزشی ، قدرت مالی جهان ورزش در حال افزایش است. در قرن ۲۱ ورزش تبدیل به یک فرهنگ جهانی شده است. هر ساله کشورهای گوناگون بودجه های هنگفتی برای ساخت و تجهیز بناهای ورزشی در نظر می گیرند.

این امر باعث شده تا استادیوم ها به عنوان یک ابزار برنامه ریزی شهری در نظر گرفته شوند. استادیومها بدین طریق تبدیل به مهم ترین بناهای شهری میشوند. مانند استادیوم ومبلی شهر لندن که از قدیمی ترین و معروفترین استادیوم های دنیا است که در انگلستان وجود دارد. این استادیوم دارای مرتفع ترین سازه قوسی جهان است. این سازه به عنوان یکی از نمادهای شهر لندن در تمامی شهر قابل مشاهده است. سالن‌های ورزشی چند منظوره اغلب در دوره های مختلف سال به دلایل گوناگون اقتصادی و طبیعی ساخته و تکمیل می شوند. برای سازگاری نهایی از نظر زیبایی شناسی و کارکرد و همچنین دوری جستن از کار بی نتیجه باید از همان ابتدای شروع طراحی برنامه ریزی دقیق و مطالعات امکان سنجی مناسبی برای انتخاب سایت مورد نظر انجام داد.

تعریف استادیوم

یک استادیوم نوعی از ساختمان است که تمامی المان های مورد نیاز، شامل بخش مسکونی، تجاری، خرده فروشی، فراغت و تفریح را در خود جای می دهد و همه این ها همراه با سایر خدمات و زیر ساخت های حمل و نقل، یک استادیوم شهر را تشکیل می دهند.

نکات و پارامترهای گوناگونی در طراحی و ساخت استادیوم ها باید مورد بررسی قرار بگیرند که به صورت کلان به شرح زیر مطرح می شود:

۱- اقلیم منطقه مورد نظر برای ساخت

۲- ظرفیت

۳- ریز فضاهای مورد نظر

۴- شکل نمای خارجی

۵- پارکینگ

۶- مقیاس غول آسا

۷- المانهای انعطاف ناپذیر

۸- مقاومت طرح بعد از ساخت و دوره های عدم استفاده

اقلیم و جهت گیری

تعیین موقعیت قرارگیری زمین باید متناسب با رویدادهایی باشد که به آنها نگاه می شود. پلان اصلی در استادیومهای سر باز بیشتر روی این اصل طراحی می گردد. البته در طراحی سالن‌های ورزشی نیز به دلیل سرپوشیده بودن باید شرایط اقلیمی و محیطی برای قرار گیری طرح مد نظر باشد ولی از اهمیت کمتری برخوردار است.

ظرفیت سالن‌های ورزشی

در اصول و ضوابط طراحی معماری سالن‌های ورزشی ظرفیت در واقع معیاری برای اندازه یک ورزشگاه محسوب می شود. عنوان ظرفیت به معنای تعداد حداکثر تماشاگرانی است که در آن واحد می توانند در ورزشگاه حضور داشته باشند و تمامی خدمات برای آن تعداد از تماشاگران و همچنین کادر مربوط به ورزش که حاضر در سالن هستند اتلاق می شود. مثلا ورزشگاه یکصد هزار نفری آزادی در تهران که در یک مسابقه می تواند صد هزار نفر تماشاگر را در خود جای دهد و تمامی این جمعیت از شرایطی یکسان برای عبور، مرور و استفاده از خدمات برخوردارند. استاندارد لازم برای ابعاد صندلی های تعبیه شده در سالن‌های ورزشی  ابعاد ۰.۴۵ *۰.۴ * ۰.۵ برای هر نفر در نظر گرفته شده و باید ابعاد مسیر های دسترسی و سکوهای بین پلکانهای مستقر هم در نظر گرفته شود.

ریز فضاهای مورد نظر در ضوابط طراحی معماری سالن‌های ورزشی

ورودی، فروش بلیط و دروازه های ورود اصلی، راهروهای ورود به سالن اصلی بخش تماشاگران، راهروهای ورود به بخش اداری و بخش رختکن، سالن اصلی ، بخش اداری ، بخش نگهبانی ، بخش استراحت مستخدمین، اتاق مربوط به رئیس، سرویس بهداشتی تماشاگران ، سرویس بهداشتی کارمندان ، سرویس بهداشتی بازیکنان ، اتاق درمانی و کمک های اولیه (اتاق پزشک) ، رختکن تیم میهمان ، رختکن تیم میزبان، دوش های مربوط به هر یک از تیم ها ، اتاق انباری وسایل، سالن بدنسازی و ریکاوری ، تاسیسات گرمایش و سرمایش ، تاسیسات الکتریکی و روشنایی ، اتاق داوران، اتاق آموزشی ویدئوپروجکتور و پارکینگ که هر کدام با سرانه مربوطه شرح داده می شوند.

پارکینگ در طراحی معماری سالن‌های ورزشی

استادیوم ها برای سهولت مراجعین مانند سایر بناهای عمومی و خصوصی نیاز به پارکینگ دارند و با توجه به وسعت آنها و تعداد مراجعین خود باید فضای زیادی صرف پارک کردن اتومبیل ها و اتوبوس ها کرد که این عامل خود باعث جدایی ساختمان استادیوم با محیطش می شود و از جذابیت محیط کم می کنند

شکل نمای خارجی

شکل ظاهری و غول آسای استادیوم های ورزشی به دلیل درونگرا بودنشان زیاد با محیط اطرافشان هم خوان نیستند. گویی به محیط اطرافشان پشت کرده اند. اغلب حس خوش آمد گویی خاصی را برای مراجعین ایجاد نمی کنند. این حس ناخوشایند با وجود حصارهای امنیتی و سایر مسائل کنترل جمعیت تشدید می شود. در این بین باید توجه کرد که شکل ظاهری تابع عملکرد است.

مقیاس غول آسا

مقیاس فیزیکی استادیوم های ورزشی در خارج از شهر مشکلی ایجاد نمیکند اما ایجاد یک استادیوم ورزشی به صورت مطلوب در فضای شهری بسیار دشوار است. تطبیق مقیاس استادیوم ها با محیط اطرافشان همواره بزرگ ترین چالش طراحان بوده است.

طراحی معماری المان های انعطاف ناپذیر

استادیوم های ورزشی دارای عناصری مثل ردیف های صندلی، پله ها و رمپ ها و … هستند و نمی توان در شکل آنها ابتکار به خرج داد زیرا که مسئله دید تماشاگران و رسیدن به ظرفیت مطلوب استاندارهای معینی را ایجاد کرده و دست طراحان را برای طراحی های خاص مبلمان ورزشگاه ها بسته است.

مقاومت طرح بعد از ساخت و دوره های عدم استفاده از سالن‌های ورزشی

سالن‌های ورزشی باید سطحی سخت و بسیار ارتجاع پذیر داشته باشند تا بدون نیاز به نگهداری مداوم و پرداخت هزینه های زیاد و نامعقول در برابر شرایط بد جوی ، ازدحام جمعیت و خرابکاری های تعمدی تماشاگران بتوانند ایستادگی کنند. چون مسابقاتی که برگزار    می شود با هیجان و احساسات تماشاگران در ارتباط است که می تواند باعث هیجان آنها شده و باعث پدیده وندالیسم یا تخریب گرایی در آنها شود.

در طراحی معماری سالن‌های ورزشی شکل ظاهری تابع عملکرد است. اما در کل قوانین ثابت و مدونی برای یک معماری خوب در طراحی استادیوم وجود ندارد اما با توجه به حساس بودن طرح در فضای شهری و تاثیراتی که در ناحیه یا سایت میگذارد. بررسی دو نمونه از استادیوم های اجرا شده موفق برای بهتر شکل گرفتن طرح خالی از لطف نیست و استفاده از تجربیات قبلی شرمساری به وجود نمی آورد و بیشتر طراحی های موفق تغییر هوشمندانه یک الگوی موجود است.

در همین راستا ورزشگاه جهان پهلوان رضازاده در اردبیل و مجموعه ورزشی شهر بناب در این بین مورد بررسی قرار می گیرند. مهمترین نکته که در طراحی استادیوم و معماری سالن‌های ورزشی ، چالش برانگیز است و ممکن است دست طراحان را برای رسیدن به فرم مطلوب خود ببندد توجه به استانداردهای گوناگون در این سطح از طراحی هاست. برای نمونه استانداردها و قوانین میدان دید در سکوهای تماشاچیان در طبقات مختلف و زمان عبور از معبر خروج یا عرض معابر گوناگون در استادیوم ها و ورزشگاه های چند منظوره از مسائلی است که به شدت باید مورد توجه قرار بگیرد که در ادامه با توجه به استانداردهای روز دنیا و ضوابط مربوط در ایران همه استانداردهای مربوط به طراحی سالن های چند منظوره قانونی – منظور سالن هایی است که مسابقات رسمی در آن ها برگزار می شود – بیان خواهند شد.

مقررات و معیارهای معماری سالن‌های ورزشی چند منظوره

ملاحظات کلی طراحی معماری سالن‌های ورزشی

– محل احداث: جهت انتخاب محل مناسب برای ایجاد ورزشگاه باید به شرایط و موقعیت‌های زیر توجه داشت.
– اندازه: زمین مورد نظر باید دارای قابلیت احداث اماکن ورزشی استاندارد با گنجایش کافی در رشته‌های مختلف و کلیه فضاهای جانبی نظیر رختکن، دوش، اداری، پارکینگ و… را داشته باشد.

– موقعیت(انتخاب زمین ورزشگاه): سالن‌های ورزشی علاوه بر در نظرگرفتن وضعیت و موقعیت جغرافیایی نظیر آب و هوا، از نظر موقعیت جغرافیای شهری) محلی( نیز دارای دسترسی آسان برای بهره برداری بوده و نباید در کنار مراکز عمومی پر رفت و آمد و یا مراکزی که نیازمند آرامش هستند، نظیر بیمارستان‌ها، احداث گردنند و ارجح آن است که در کنار مراکز آموزشی نظیر مدارس، دبیرستان‌ها و دانشگاه‌ها ساخته شوند و دسترسی لازم به معابر سهل‌الوصول نظیر بزرگراه‌ها و خیابان‌های اصلی را داشته باشند.
– جانمایی بنا(تعیین محل احداث بنا): باید به نحوی باشد که از عوارض زمین برای طراحی و ساخت نهایت استفاده صورت گرفته و از عوامل مصنوعی) ساخت و ساز (در تکمیل آن بهره گیری شود و به عواملی نظیر آفتاب، باد و باران توجه گردد.

الف: امکان احداث، یا ایجاد دسترسی به پارکینگ و فضاهای عمومی را داشته باشند.

ب :قابلیت تغییر در نوع استفاده از ورزشگاه‌ها (استفاده چند منظوره) در رشته‌های مشابه پیش‌بینی شده باشد.

پ :در ساخت ورزشگاه‌ها ضمن رعایت مسائل امنیتی، به ذخیره و کاهش مصرف انرژی توجه گردد.

تمامی ورزشگاه‌ها باید دارای فضاهای اداری، شامل بخش مدیریت و کارکنان باشند. در مجتمع‌های کوچک بهتر است اتاق مدیر مشرف به سالن باشد.

در احداث اماکن ورزشی به سایرفضاها مانند محل رختکن، سرویس‌های بهداشتی، انبار، آبدارخانه، بوفه و… توجه گردد.

ضوابط عمومی معماری سالن‌های ورزشی ، ابعاد و اندازه زمین مسابقه آنها

ورزش فوتسال

فوتسال تنها شکل فوتبال سالنی است که به تاییدFIFA  رسیده است. این ورزش با سرعت زیادی در سراسر جهان در حال پیشرفت است و در حال حاضر بیش از ۱۰۰ کشور و میلیون ها بازیکن به آن می‌پردازند. زمین فوتسال مستطیلی شکل است و بازی های بین المللی آن بر روی کفپوش های چوبی یا مصنوعی که چرخش و حرکت توپ را محدود نسازند انجام میگیرد. فوتسال را میتوان بر روی چمن مصنوعی هم انجام داد، ولی باید از بازی بر روی بتن یا آسفالت اجتناب کرد.

ابعاد زمین فوتسال

• ابعاد طول: ۴۰ متر
• ابعاد عرض: ۲۰ متر
• ارتفاع مجاز: ۱۲.۵ متر

ابعاد و اندازه‌ دروازه:

• عرض دهانه: ۳ متر
• عمق: ۱ متر
• ارتفاع: ۲ متر
• ابعاد و مشخصات دروازه هندبال و فوتسال یکسان در نظر گرفته می‌شود.

دروازه‌ها باید از سیستم تثبیت کننده و در صورت نیاز پرتابل برخوردار باشند. محوطه جریمه با ربع دایره‌هایی با شعاع ۶ متر که مرکز آنها در خارج از دروازه قرار گرفته مشخص می‌شود بخش بالای هر ربع دایره خطی به طول ۳.۱۶ متر است که موازی با خط دروازه (خط بین دو تیرک دروازه) است. نقطه پنالتی با فاصله ۶ متر و دومین نقطه پنالتی با فاصله ۱۰ متر از نقطه وسط خط دروازه تعیین می‌شود.

قوس کرنر ربع دایره‌ای با شعاع ۲۵ سانتی‌متر است که از هر گوشه (کرنر) در درون زمین کشیده می‌شود.

منطقه تعویض با طول ۵ متر در مقابل نیمکت تیم‌ها واقع شده است، و هر دو انتهای آن با خطی به طول ۸۰ سانتی‌متر و به عرض ۸ سانتی‌متر مشخص شده که ۶۰ سانتی‌متر آن درون زمین و ۴۰ سانتی‌متر آن در خارج آن قرار گرفته است. در مقابل وقت نگه‌دار به فاصله ۵ متر از هر طرف باید فضای خالی وجود داشته باشد.

ورزش هندبال

در هندبال دو تیم ۷ نفره با استفاده از مهارت‌هایی چون پاس کاری، دریبل،‌گرفتن و پرتاب کردن توپ سعی در به ثمر رساندن گل دارند. بازی شامل دو زمان ۳۰ دقیقه‌ای با ۱۰ دقیقه زمان استراحت در بین آن می‌باشد.

ابعاد و اندازه‌های استاندارد طراحی معماری

• طول زمین: ۴۰ متر
• عرض زمین: ۲۰ متر
• ارتفاع: ۹ تا ۱۲.۵متر
• حریم‌ها حداقل در کناره‌های طولی ۲ متر و در پشت دروازه ۳ متر در نظر گرفته می‌شود.
• علامت گذاری زمین هندبال باید با دقت فراوان انجام شود. مهم‌ترین خط زمین هندبال خط ۶ متر است که خط محدوده دروازه نیز محسوب می‌گردد. محدوده‌ای به شعاع ۶ متر که محوطه گل محسوب می‌گردد، خط دیگر خط ۹ متر است.

خطوط زمین بازی

– خطوط طولی و عرضی زمین به فاصله ۴۰ متر و ۲۰ متر می‌باشند خطوط اصلی هستند.

– ضخامت تمامی خطوط زمین ۵ سانتی‌متر می‌باشد.

– دروازه ۳ متر طول و ۲ متر ارتفاع دارد. قطر تیر دروازه ۸ سانتی‌متر است که این قطر در طول دروازه محسوب می‌گردد. خط پشت دروازه به موازات خط انتهایی زمین است و عمق دروازه حداقل ۱ متر می‌باشد.

– دو محوطه ۶ و ۹ متری جلوی دروازه‌ها قرار دارند که محوطه شش متر برای دروازبان و ۹ متر برای پرتاب خطاهای مدافعین می‌باشد. خط ۹ متر به صورت منقطع بوده و بین هر یک ۱۵ سانتی‌متر فاصله دارد.

– خط وسط زمین که آن را به دو نیمه مساوی تقسیم می‌کند.

–خط تعویض به طول ۴.۵ متر در خارج از قسمت طولی زمین قرار دارد.

– خط دروازه‌بان ۱۵ سانتی‌متر طول دارد و به فاصله ۴ سانتی‌متری خط دروازه و در وسط آن قرار دارد.

– خط پنالتی یک متر طول دارد و به فاصله ۷ متری خط انتهایی زمین و درست به موازات آن در وسط دروازه رسم میگردد.

ورزش بسکتبال

توسط دو تیم ۵ نفره و در دو زمان ۲۰ دقیقه انجام می‌گیرد. که هدف هر تیم عبور توپ در سبد حریف و کسب امتیاز و همچنین ممانعت از کسب امتیاز توسط حریف است. ارزش هر گل دو امتیاز و هر گلی که از طریق پنالتی به ثمر رسد ۱ امتیاز است. پرتاب‌هایی که از پشت خط ۳ امتیازی منجر به گل شوند ۳ امتیاز دارند.

ابعاد و اندازه های استاندارد

• طول زمین: ۲۸ متر
• عرض زمین: ۱۵ متر
• ارتفاع: حداقل ۷ متر

ورزش والیبال

بازی والیبال توسط دو تیم ۶ نفری انجام می‌شود. هر تیم می‌کوشد با عبور دادن توپ از روی تور با استفاده از دست، ‌آن را در زمین حریف بخواباند. هر تیم می‌تواند سه بار به توپ ضربه بزند و نیز هر بازیکن نباید دوبار متوالی به توپ ضربه بزند. هر تیمی که سرویس را از دست بدهد بازیکنان تیم مقابل که صاحب سرویس شده‌اند باید در جهت عقربه‌های ساعت بچرخند به طوری که هر نفر جای نفر بعدی را گرفته و در منطقه سرویس قرار گیرد.

ابعاد و اندازه‌های استاندارد

• طول زمین: ۱۸ متر
• عرض زمین: ۹ متر
• حداقل ارتفاع: ۷ متر
• حداقل ارتفاع مجاز برای مسابقات بین‌المللی: ۵/۱۲ متر
• ارتفاع تور آقایان: ۲.۴۳ متر
• ارتفاع تور خانم‌ها: ۲.۲۴ متر
• طول تور: ۹.۵ متر

خطوط زمین والیبال

• خط وسط: خط وسط زمین والیبال را از وسط به دو نیمه مساوی ۹×۹ تقسیم می‌نماید.
• خط حمله: خط حمله به فاصله ۳ متر از هر طرف خط وسط قرار دارد. در بعضی موارد فاصله خط حمله را ۳.۵ متر تعریف می‌نمایند.
• خط سرویس: خط سرویس (در هر نیمه) در طرف راست زمین با فاصله عمودی ۶ اینچ از خط طولی زمین با علامتی به فاصله ۳ متر از خط عرضی مشخص می‌شود.
• تور: تور درست در بالای خط مرکزی (Center Line) زمین با عرض ۱ متر، تا ارتفاع ۲.۴۱ متر برای خانم‌ها و ۲.۶۴ متر برای آقایان قرار می‌گیرد.

ضوابط عمومی معماری سالن‌های ورزشی و امکانات پشتیبانی سالن‌های ورزشی

به منظور طراحی فضاهای ورزشی سازمان برنامه و بودجه، به استناد منابع داخلی و خارجی دستورالعمل‌هایی را در کتب چهار جلدی بنام «موازین فنی ورزشگاه‌های کشور» در سال ۱۳۷۴ منتشر نموده است. همچنین منابع معتبر دیگری نیز در رابطه با جزئیات طراحی فضاهای مختلف ورزشی از جمله Stadia (A design and development guide) و Stadium ATLAS (Technical Recommendatious for Grand Stands in Modern Stadia) در طراحی این ورزشگاه مورد توجه قرارگرفته‌اند. این معیارهای فنی‌که در تمامی فضاهای ورزشی قابل استفاده است به صورت مختصر به شرح ذیل ارایه می‌گردد.

دسترسی ها و نظام حرکتی (سیرکولاسیون) کلی برای طراحی ورزشگاهها

طراحی معماری انواع دسترسی‌های استفاده‌کنندگان

دسترسی سالن‌ها شامل دسترسی بازیکنان، دسترسی تماشاچیان دسترسی وسایل نقلیه موتوری و دسترسی‌های خاص مانند میهمانان ویژه (VIP) و خبرنگاران می‌باشدکه در هر مورد امکان دسترسی به شرح زیر فراهم می‌گردد.

دسترسی با‌زیکنان

– دسترسی بازیکنان به سالن به صورت کنترل شده و مستقل از تماشاچیان باید تامین گردد.

– دسترسی بازیکنان به سرویس بهداشتی و رختکن و دوش باید به صورت اختصاصی و مستقیم تامین شود.

– دسترسی بازیکنان به انبار ورزشی لازم است کنترل شده باشد.

– دسترسی بازیکنان به محل استراحت باید فراهم باشد.

– دسترسی بازیکنان به فضای جنبی باید به تناسب عملکرد هریک امکان پذیر باشد.

دسترسی تماشاچیان سالن‌های ورزشی

• تماشاگران برای دسترسی به سکوها باید در مسیرهای عمودی و افقی حرکت کنند. مسیرهای ورود و خروج عموماً یکی هستند و مسیرهای اصلی را میتوان با مسیرهای فرار و دروازه های خروجی اضافی تکمیل کرد.
• دسترسی تماشاچیان به جایگاه تماشاچیان باید کنترل شده و مستقیم باشد.
• دسترسی به سرویس بهداشتی باید فراهم باشد.
• دسترسی به فضاهای جنبی مانند بوفه و تریا به تناسب عملکرد هریک باید امکان پذیر باشد.

دسترسی‌های خاص (میهمانان ویژه، اصحاب رسانه‌ها و کادر اداری)

• امکان دسترسی و نظارت بخش اداری و خدماتی به سالن باید فراهم باشد.
• پیش‌بینی لازم جهت دسترسی معلولین باید در نظر‌گرفته شود.
• دسترسی خبرنگاران به جایگاه خبرنگاران و فضای خاص‌آنان تامین‌گردد.

انواع دسترسی‌های عمودی

سیستم حرکت عمودی در معماری سالن‌های ورزشی و ورزشگاهها به سه صورت انجام می پذیرد.

پلکان

بیشترین استفاده برای انتقال جمعیت تماشاگران به بخشهای مختلف پلکان هستند.که عرض معابر و خروجی ها در قسمت ایمنی بیان خواهند شد. در زیر تصویر یک نمونه استاندارد از پله‌های انتقال آورده شده است.

رمپها

به علت پر هزینه بودن و فضای اشغال زیاد رمپها به جز برای معلولین با صندلی چرخدار و یا ورودی به مجموعه استفاده نمیشود.

آسانسورها و پله های برقی

در معماری سالن‌های ورزشی و همه ورزشگاهها آسانسورها برای بالا بردن مبلمان و تجیهزات و همچنین انتقال مواد غذایی به طبقات بالاتر در نظر گرفته میشوند. همچنین برای سرویس دهی بهتر به افراد مهم و میهمانان ویژه جهت انتقال به طبقات گوناگون مورد استفاده قرار میگیرد.

دسترسی تماشاگران به محدوده سکوها از دو طریق امکان می یابد

• دسترسی از تراسها
• دسترسی از راهروهای محوری و جانبی

دسترسی به لایه های بالای سکوها معمولاً از طریق تونلها انجام میشود بالا بردن همه تماشاگران به سطح بالایی لایه و پایین آوردن آنها منطقی به نظر نمیرسد، بنابراین بهتر است تماشاگران از وسط لایه بالایی سکوها وارد شوند و در آنجا به دو بخش پایین و بالای لایه دسترسی داشته باشند. پس از عبور از تراسها یا تونلها، تماشاگران به راهروهای محوری و جانبی وارد می شوند تا از طریق آن به ردیف مورد نظر برسند.

نکاتی در مورد طراحی معماری راهروهای جانبی معماری سالن‌های ورزشی

راهروهای سالن‌های ورزشی نباید در طول مسیر خروجی خود باریک شوند. در حالی که در مسیر ورودی میتوان راهروهای باریکتر را در انتهای مسیر تماشاچیان طراحی کرد به شرط آنکه عرض این راهروها از عرض حداقل استاندارد ۱.۲ متر کمتر نشود.

عرض مسیرها بر اساس مدول ۶۰ سانتیمتر (عرض عبوری یک انسان) تعیین میشود. و بر اساس تعداد تماشاگرانی که از آن مسیر عبور میکنند متفاوت است. این استاندارد به صورت جدول زیر برای سالنهای سرپوشیده چند منظوره ارایه شده است:

تعداد اندازه عرض معبر

هر ۶۰۰ نفر ۳.۶ متر

هر ۴۰۰ نفر ۲.۴ متر

هر ۳۰۰ نفر ۱.۸ متر

هر ۲۰۰ نفر ۱.۲ متر

* طبق جدول بالا برای هر ۷۵۰ نفر عرضی معادل ۴.۵ متر درنظر گرفته می‌شود.

طراحی معماری محدوده بازیکنان

محدوده بازیکنان مختص به حضور بازیکنان، ناظران و داوران می‌باشد. این بخشها به بخش رسانه ها و بخش میهمانان ویژه ارتباط دارند. تماشاگران به هیچ عنوان اجازه حضور در این محدوده را ندارند. دسترسی تیمهای ورزشی به سالن چندمنظوره باید از طریق یک فضای اختصاصی، محافظت شده و به دور از رسانه ها و عموم باشد. این نکته برای دسترسی مقامات و مسئولین برگزاری مسابقه و داوران هم صدق میکند. لازم است برای انتقال بازیکنان از محوطه رختکن به زمین بازی، تونل مخصوص و حتی‌الامکان مجزا برای هر تیم،که بتوان از وسط آن را به دو راه مجزا تقسیم نمود در نظر گرفته شود. عرض تونل انتقال دو تیم به زمین مسابقه حداقل ۴ متر و ارتفاع آن حداقل ۲.۴ متر می‌باشد.

ارتباط بین ورودی اختصاصی بازیکنان و رختکن آن‌ها طوری طراحی می‌گردد که سهولت حرکت افراد را در پی داشته باشد. عرض معابر حداقل ۱.۵ متر و عرض درهای منتهی به آنها حداقل ۱ متر توصیه می‌گردد که فرد مصدوم با برانکارد همچنین حمل تجهیزات بازیکنان و لوازم آنها به راحتی در آن میسر گردد. برای ورزشگاه‌های چند منظوره چهار رختکن مجزا در نظر گرفته میشود که امکان میزبانی دو مسابقه پی‌ در پی در یک روز را داشته باشد.

بخشهای اصلی این عملکرد شامل فضای اصلی رختکن، توالتها، دوشها، کمدهای لباس و فضای اتاق مربی ارتباطی می باشند. در طراحی سرویس های بهداشتی، توصیه می شود تا حد امکان فضای توالت از فضای دوشها جدا شود و ارتباط دوش ها با فضای رختکن از طریق فضای رابط به عنوان فضای خشک که مجهز به امکانات و وسایل خشک کننده است برقرار شود. سرویسهای بهداشتی برای این بخش باید مختص به ورزشکاران بوده و برای سایر افراد تسهیلات دیگری در نظر گرفته شود.

محدوده رختکن باید تهویه مناسب داشته باشد و هوای تازه و مطبوع را با امکان سرمایش یا گرمایش مرکزی تامین کند برای این منظور ۱۰ بار تعویض هوا در ساعت ضروری است. دمای مناسب برای این فضا ۲۵ درجه سانتی‌گراد در نظر گرفته میشود. سطوح کف و دیوارها باید بهداشتی و به راحتی قابل تمیز شدن باشند، کف‌سازی  این واحد به طورکلی زبر و غیر لغزنده باشد و با شیب ملایم حدود ۱ به ۲۴ شیب بندی گردد. این فضا به نورپردازی مناسب (حدود ۱۵۰ لوکس روشنایی) و تجهیزات الکتریکی و روشنایی مقاوم در برابر رطوبت نیاز دارد.

طراحی معماری دفتر مربیان

شرایط دفتر مربیان از لحاظ تهویه و درجه حرارت مشابه فضای رختکن خواهد بود اما در کف سازی از هرگونه شیب‌بندی خودداری به عمل می‌آید. دفتر مربیان مجهز به میز و صندلی، کمد وسایل و لباس، دوش و سرویس‌بهداشتی اختصاصی، تلفن و وایت‌بورد می‌باشد.

طراحی معماری  اتاق داوران

محل قرار‌گیری اتاق داوران ، نزدیک به رختکنها و مجزا از آنها می‌باشد. اتاق داوران دسترسی مستقیم و محافظت شده به زمین بازی داشته و این راه توسط رسانه ها و مردم عادی غیر قابل دسترس می‌باشد.

اتاق داوران دارای رختکن‌های مجزا، کمد‌های تجهیزات و لباس، نیمکت و صندلی برای استراحت، تلفن و یخچال، سرویس بهداشتی و دوش مختص به خود می‌باشد.

طراحی معماری اتاق ناظران مسابقه

محل قرارگیری این محدوده بهتر است در کنار رختکن تیم ها و داوران باشد و ارتباط مستقیم با رختکن داوران داشته باشد. تجهیزات اتاق ناظران شکل میز، صندلی،کمد وسایل و لباس، خطوط تلفن داخلی و خارجی و سرویس‌بهداشتی است.

محدوده کمک‌های اولیه و درمان

این اتاق برای معاینه و درمان موقت بازیکنان، داوران، رسانه ها و اشخاص مهم و نیروهای امنیتی استفاده میشود. مکان قرارگیری این فضا در نزدیکی رختکن تیم ها و تا حد ممکن نزدیک به زمین مسابقه است و باید در مسیر مستقیم و دسترسی آسان ماشین  اورژانس قرار گرفته باشد. درها و راهروهای این فضا باید به حدکافی عریض باشد تا صندلی‌چرخدار و برانکارد به راحتی بتواند از آن عبور داده شود. عرض مناسب برای راه رو‌ها ۱.۲ تا ۱.۵ متر توصیه شده است همچنین عرض۰.۵ متر برای درب‌ها بیان گردیده است .

شرایط و امکانات اتاق کنترل دوپینگ

هر ورزشگاه باید اتاقی برای کنترل دوپینگ داشته باشد که شامل فضای انتظار، اتاق کار، سرویس بهداشتی و تجهیزات بهداشتی برای شست و شو باشد. کلیه این فضاها در مجاورت یکدیگر بوده و محل قرارگیری آن در نزدیکی رختکن تیم ها و داوران و به دور از دسترس عموم و رسانه ها می‌باشد.

لازم است این فضا تهویه مناسب داشته و به این منظور هوای تازه و مطبوع را همانند سایر فضاهای ورزشگاه با امکان گرمایش و سرمایش از طریق سیستم مرکزی تامین نماید. سطوح کف و دیوارها باید از نظر بهداشتی به راحتی قابل تمیز شدن باشند. کف ها هیچگونه شیب نداشته و نور فضا مناسب باشد. سرویس‌های بهداشتی این فضا مجاور اتاق اصلی کنترل دوپینگ بوده و دسترسی اختصاصی داشته باشد. این فضا به حداقل دو سرویس نیاز دارد. همچنین فضایی به عنوان اتاق انتظار برای مراجعین تعبیه شود.
از جمله وسایلی که در اتاق کنترل دوپینگ قرار می گیرند می توان به موارد زیر اشاره کرد:

• تجهیزات پزشکی و نمونه‌گیری.
• میز و تعدادی صندلی برای قرعه کشی و انجام تست ها.
• صندلی برای افراد در حال انتظار.
• روشویی با آینه.
• تلفن با خطوط تماس داخلی و خارجی.
• قفسه برای نگه‌داری نمونه ها .

طراحی معماری  فضای استخر جکوزی، حوضچه آب سرد، سونای خشک و سونای بخار

در ورزشگاه‌ها معمولاً یک فضای مرطوب جهت آماده سازی بدن بازیکنان قبل از مسابقه و یا استفاده آنان به جهت آرامش پس از مسابقه تعبیه می‌گردد، در بعضی از ورزشگاه‌ها که به طور مداوم در آن‌ها مسابقات برگزار نمی‌گردد می‌تواند با داشتن دسترسی مناسب جهت استفاده سایر افراد و عموم و استفاده‌کنندگان از فضاهای ورزشی جانبی نیز قرار گیرد.

این فضا شامل قسمت‌های مختلفی از جمله استخر جکوزی، حوضچه آب سرد، سونای خشک و سونای بخار می‌باشد.

استخر آب گرم یا جکوزی

جکوزی، حوضچه نسبتاً بزرگی است که با داشتن پلکانی در اطراف قابلیت نشستن در داخل آن و ریلکسیشن را مهیا می‌سازد، معمولاً دارای پمپ‌های آب گرم می‌باشد که آب را با فشار وارد حوضچه می‌نماید، این پمپ‌ها دارای خروجی‌هایی در داخل حوضچه می‌باشند که معمولاً در ارتفاع پهلوها و پشت پاها قرار گرفته یا جهت آماده‌سازی بازیکنان استفاده شود.

این خروجی‌ها به صورت ضربه‌‌ای آب گرم را با فشار به نواحی یادشده وارد می‌کنند. فضای جکوزی معمولاً فضای وسیع‌تری نسبت به سایر قسمت‌ها می‌باشد. در اطراف این فضا چند دوش قرار دارد تا افراد قبل و بعد از وارد شدن به این حوضچه از آن‌ها استفاده نمایند.

سونای خشک

در سونای خشک از هوای گرم و خشک برای افزایش دمای محیط و افزایش شدت تعریق بدن استفاده میشود. تعریق یکی از مکانیزمهایی است که بدن توسط آن سموم و مواد زاید از بدن را دفع می کند. انسان در حالت عادی در دمای ۴۵-۵۰ درجه سانتیگراد به سختی قادر به تنفس است، ولی میتواند دمای سونای خشک که معمولاً بین ۷۰-۱۰۰ درجه سانتیگراد است را تحمل کند.

اتاق سونا از چوبهای نرم، صاف و هموار مانند سرو، صنوبر یا سکویا ساخته میشوند، اتاق سونا با توجه به نیاز و تعداد افراد استفاده کنندگان ساخته و تجهیز میشوند. ارتفاع ایده‌آل برای اتاق سونای خشک ۲.۱۳ متر است. در نظر گرفتن این ارتفاع تضمین کننده توزیع گرمای مناسب در داخل اتاق سونا و محل حضور کاربران خواهد بود.

از مهمترین مراحل طراحی سونای خشک، انتخاب گرمکن مناسب برای آن است. اتاق سونا معمولاً با دو ردیف سکو برای نشستن ساخته میشود که یک ردیف در ارتفاع بالاتر و یک ردیف در ارتفاع پایین‌تر قرار میگیرد. برای طراحی سکوهای اتاق سونا عرض سکوهای فوقانی حداقل ۵۰ سانتیمتر و عرض سکوهای پایینی حداقل ۴۰ سانتیمتر در نظر گرفته می‌شود. به طور معمول برای آن که کاربران در داخل اتاق سونا به راحتی بنشینند. بهتر است در طراحی، سکوها طوری یکدیگر را قطع نکنند که گوشه های تیز در داخل اتاق سونا ایجاد شود. چرا که در این صورت تعداد افرادی که به طور همزمان به استفاده از آن می‌باشند، کاهش مییابد.

در سونای خشک توصیه میشود به ازای هر نفر یک فضای ۶۰ سانتیمتری بر روی سکوها در نظر گرفته شود، برای آن که امکان دراز کشیدن کاربران نیز وجود داشته باشد. طول سکو به ازای هر نفر باید ۱.۸ سانتیمتر باشد.

• برای اتصالات تخته ها و سایر تجهیزات سونا باید در استفاده از میخ ها و پیچ های اتصال دقت شود تا باعث آسیب پا و بدن ورزشکاران نشود.
• در کنار سونای خشک باید سرویس بهداشتی و دوش فراهم شود.
• در سونای خشک هوا تقریباً باید هر ۶ ساعت یک بار به طور کامل تعویض شود.
• حداقل عرض در ورودی سونای بخار به منظور ورود و خروج راحت کاربران باید ۰.۹ متر در نظر گرفته شود. ضمن آن که ارتفاع این در نیز نباید بیش از۲.۱ متر باشد.

طراحی معماری سونای بخار

سونای بخار نیز درست همانند سونای خشک است. مهمترین مشخصه ای که اتاق سونای بخار باید داشته باشد، مقاومت بالای آن در برابر نفوذ آب است. برای حل این مشکل از کاشیها و سرامیکهای مقاوم در برابر رطوبت دائمی و با دوام و برای آب‌بندی کردن اجزای مختلف از نوارهای سیلیکونی استفاده میشود.

طراحی معماری سالن بدنسازی

زندگی ماشینی امروزه لزوم احداث سالن‌های ورزشی بدنسازی را در طراحی معماری سالن‌های ورزشی سر پوشیده به عنوان یک امر ضروری و الزامی بدل کرده است. زندگی بی‌تحرک به دلیل استفاده روز افزون از تکنولوژی موجب افزایش بیماری‌های مختلف ناشی از کم‌تحرکی شده و همین امر موجب روی آوردن مردم به سالن‌های بدنسازی و ایجاد تنوع و نوآوری در ساخت و تجهیز این سالن‌ها گردیده است. استفاده از موزیک و تلویزیون‌های پلاسما در کنار سایر فن‌آوری‌ها و تجهیزات بدیع بر جاذبه روزافزون این مراکز می‌افزاید.

امروزه سالن‌های بدنسازی به شکل باشگاه‌های بدنسازی و یا به عنوان بخشی از مجموعه‌های ورزشی بزرگ و چند منظوره احداث و مورد بهره‌برداری قرار می‌گیرند. مراکز بدنسازی در واقع نقش مهمی در اشاعه سلامت و تندرستی در جامعه دارند و فواید این مراکز فقط به مردم عادی باز نمی‌گردد بلکه استفاده از این مراکز در بین کارکنان سازمان‌ها، موجب افزایش روحیه و نشاط و کاهش ابتلا به بیماری‌ها می‌گردد .

این موضوع در بین ورزشکاران سطوح پیشرفته در تشخیص ضعف‌های بدنی و تقویت قوای جسمانی و آمادگی بدنی برای شرکت در مسابقات اهمیت بسیاری دارد. از مراکز بدنسازی در پیکرسنجی و درمان بدشکلی‌های بدنی و نیز استعدادیابی ورزشی در بین نوجوانان می توان بهره‌گرفت. لذا اهمیت احداث سالن‌های بدنسازی چه به صورت سالنی تک‌منظوره و چه به عنوان بخشی از مجموعه‌های ورزشی نباید مورد بی توجهی قرار گیرد و به آن نباید به عنوان یک بخش لوکس و تجملی نگاه کرد. بلکه با توجه به اهمیت آن در افزایش سلامت و کارایی در سنین مختلف افراد جامعه و در بین اقشار مختلف جامعه نیاز به توجه ویژه می‌باشد.

به طور کلی در طراحی مناسب یک مرکز بدنسازی، باید به نکات زیر توجه شود:

• ورودی های جذاب و زیبا
• امکان دسترسی آسان جامعه به آن با توجه به شرایط نقلیه عمومی و حجم ترافیک
• پارکینگ مناسب برای مراجعین و کارکنان

یک مرکز بدنسازی می‌تواند به شکل‌های مختلفی استفاده شود که برخی از آن در زیر درج شده است:

• بخشی از یک باشگاه ورزش قهرمانی نظیر فوتبال، بسکتبال، والیبال، دوچرخه سواری، … برای بدنسازی تیم‌ها و سنجش توانایی آن‌ها
• مرکز سنجش استعدادهای ورزشی و تعیین ظرفیت‌های نوجوانان برای موفقیت در تیم‌های ورزشی
• مرکز توانبخشی و نیز طب ورزشی برای احیای سلامت ورزشکاران و افراد مختلف
• مرکز مشاوره سلامت و تندرستی با انجام پیکرسنجی و اصلاح بدشکلی‌های اندام
• بخشی از یک مجموعه ورزشی چندمنظوره برای برگزاری کلاس‌های بدنسازی و تناسب اندام
• بخشی از یک مرکز آموزشی نظیر دانشگاه یا مدرسه برای دانشجویان رشته تربیت بدنی، تیم‌ها، کارکنان، …

محدوده تماشاچیان

مقررات و ضوابط طراحی جایگاه تماشاچیان در معماری سالن‌های ورزشی

طراحی سکوهای تماشاگران معماری سالن‌های ورزشی

سکوهای تماشاگران در واقع ردیف های پلکانی هستند که بر روی زمین یا یک اسکلت سازه‌ای به صورت یک یا چند حلقه قرار میگیرند. سکوهای ورزشگاه جهت تامین دید مناسب تعداد زیادی از افراد اعم از تماشاگران، میهمانان ویژه، اصحاب رسانه و تعدادی از بازرسان در همه ورزشگاه ها طراحی و ساخته می‌شود. مهمترین نکته‌ای که باید در طراحی سکوها در نظر گرفت، دید مناسب به زمین مسابقه برای همه تماشاگران (افراد عادی و میهمانان ویژه) تامین، آسایش و ایمنی آن ها است. این سکوها با توجه به فرم طراحی شده و ظرفیت پذیرش تماشاگران دور تا دور زمین بازی طراحی می‌گردند که با توجه به مناسب بودن دید در طرفین طولی زمین بازی، ابتدا سکوها در طرفین طولی زمین ایجاد میگردند، به فراخور ظرفیت تماشاگران می‌توان از طرفین عرضی هم استفاده نمود.

محدوده ابتدایی و انتهایی سکوهای تماشاگران از نزدیکترین فاصله ممکن به زمین (با در نظر گرفتن ابعاد حریم زمین اصلی مسابقه) آغاز و تا بالاترین ردیف ممکن که شرایط آن بیان خواهد شد ادامه مییابد.

نکات مهم و شرایط سکوهای سالن‌های ورزشی

ظرفیت ورزشگاه با توجه به نوع مسابقاتی که در آن برگزار میشود تعیین خواهد شد. این ظرفیت شامل تمامی سکوهای نشستن، ایستادن، فضای معلولین، جایگاه اشخاص مهم و میهمانان ویژه و رسانه ها خواهد بود. شرایط دید و زوایای مناسب همچنین ایمنی سکوها به شرح زیر می‌باشد:

• فاصله دید مناسب: فاصله دورترین صندلی از زمین مسابقه نباید از حد مجاز حداکثر فاصله دید بیشتر شود این فاصله بر اساس فیزیولوژی چشم انسان محاسبه میشود. به ویژه اگر اجسام ( مثلاً توپ) به سرعت در حال حرکت باشند. به این ترتیب فاصله دید بهینه برای دیدن بازی ۱۵۰ متر و حداکثر ۱۹۰ متر توصیه شده است .
• زاویه مناسب دید: در ورزشگاه ها تماشاگران محدوده ی دید گسترده‌ای را پیش رو دارند با توجه به محل قرارگیری هر تماشاگر، ‌زوایای دید متفاوتی برای قسمت‌های مختلف سکو تامین می‌گردد. به طور کلی محدوده ی این زوایا به صورت زیر تعریف میشود.
  – کوچکتر از ۳۰ درجه:

دید بسیار مناسب، بدون حرکت سر و بدن و با حرکت مردمک چشمها محدوده مورد نظر دیده میشود.

– بین ۳۰ تا ۶۰ درجه:

دید معمولی، با اندکی چرخش سر تمامی محدوده به خوبی مشاهده میشود.

– بین ۶۰ تا ۱۲۰ درجه:

این محدوده برای تماشاگر به عنوان محدوده درک وقایع خوانده میشود. اما محدوده تمرکز چشم او همان ۶۰ درجه است و با کمی چرخش سر، زاویه مناسب دید را برای خود ایجاد می‌کند و محدوده مورد نظر را در دید مستقیم خود قرار می دهد.

عرض سکوهای تماشاگران سالن‌های ورزشی

در ضوابط جدید حداقل عرض هر ردیف از سکوها را ۸۰ سانتیمتر در نظر گرفته اند. این اندازه شامل حرکت تماشاگران بین ردیف ها، در حضور تماشاگران نشسته روی صندلی می‌باشد. در ادامه با توجه به تعاریف گوناگون مشخصات دید و زاویه دید، فرمول هایی برای محاسبه و آزمایش عرض ایده‌آل سکوها برای تماشاگران بیان می شوند.

خط دید و مسائل مربوط به آن

در تعریف عمومی، خط دید خطی فرضی است که چشم ناظر را به نقطه تمرکز متصل می کند. خط دید در ورزشگاه ها برای همه ی تماشاگران، مربیان، دوربین های تصویربرداری، خبرنگاران و اصحاب رسانه، گزارشگران و میهمانان ویژه مطرح می شود و اصول ارایه شده طبق استانداردهای استفاده شده در ورزشگاه‌های جام جهانی ۲۰۰۶ کشور آلمان است.

تعیین نقطه تمرکز دید

برای نقطه تمرکز دید، نزدیکترین نقطه زمین مسابقه به سکوهای تماشاگران را در نظر میگیریم زیرا امکان دید به آن، نسبت به نقاط دیگر زمین به علت حضور تماشاگران در ردیف های پایینتر سختتر می‌شود.

محدوده آزاد دید

محدوده آزاد دید را فاصله عمودی میان خط دید هر تماشاگر به محدوده ی مسابقه تا خط دید تماشاگر ردیف جلویی تعریف          می شوند.

نکته مهم در محدوده آزاد دید توجه به رابطه مستقیم شیب سکوها و افزایش محدوده آزاد دید است. در مواردی می توان محدوده آزاد دید را با متناوب کردن چیدمان صندلی ها کاهش داد. در اینصورت محدوده آزاد دید تا ۶ سانتی متر هم کاهش پیدا میکند.

فاصله اولیه دید

فاصله کم سکوها تا زمین مسابقه موجب ایجاد هیجان و توجه بیشتر تماشاگران در ورزشگاه خواهد بود. این فاصله کمتر موجب افزایش شیب سکوها خواهد شد. هرچه فاصله سکوها از زمین مسابقه بیشتر باشد سکوها شیب کمتری خواهند داشت و در نتیجه ارتفاع بالاترین سکو هم کمتر خواهد شد. این حالت موجب بزرگ شدن حجم کلی ورزشگاه و سازه می شود. در این رابطه باید منابع مالی، محدودیت عرصه سایت و مقدار حداکثر فاصله تا زمین مسابقه رعایت شود. فاصله سکوهای تماشاگران از زمین مسابقه برای جهت طولی زمین ۶ متر و برای جهت عرضی ۷.۵ متر در نظر گرفته می شود.

این ضوابط مربوط به زمین‌های فوتبال چمن بیان می‌باشد و بخاطر مشترک بودن آن با شرایط مشابه فیزیکی افراد استفاده کننده، می تواند مورد استفاده در سالن های ورزشی هم قرار بگیرد.

رابطه‌های مورد استفاده برای طراحی سکوها و صندلیها سالن‌های ورزشی

در زیر رابطه‌های بدست آمده برای طراحی سکوها و قرارگیری صندلی ها ارایه گردیده است. به همین منظور و با توجه به تعاریف ذکر شده در قسمت‌های قبلی حروف اختصاری استفاده شده در روابط به شرح زیر تعریف می شوند:

A = ارتفاع اولیه دید

B = عرض سکوها

C = محدوده آزاد دید

D = فاصله اولیه دید

(α) = زاویه دید

G = عرض عبوری

P = نقطه تمرکز دید

Y = ارتفاع کلی دید

X = فاصله کلی دید

RH = ارتفاع سکو

SA = فاصله خط دید تا خط افق که با رابطهRH – C  محاسبه می شود.

SH = ارتفاع صندلی

ST = عمق صندلی

خط دید و زاویه اولیه دید با رابطه ی زیر مشخص می شوند:

حالت نشست تماشاگران

حالات نشستن تماشاگران بر روی صندلی برای طراحی مناسب سکوها و قرارگیری صندلی ایده آل مورد بررسی قرار میگیرند. بدین منظور چهار حالت نمونه حالت مورد بررسی قرار می گیرد. بدست آوردن همه حالات ممکن برای نشستن تماشاگران بخاطر جابجا شدن بی‌شمار آنها و حرکات غیرقابل پیشبینی آنها امکان پذیر نیست.

حالت آسایش و ایده‌آل

– فاصله عمودی چشم تا زمین: ۱.۲۵ متر

– فاصله افقی چشم تا لبه ی سکوی پشتی: ۲۰ سانتی‌متر

حالت هیجان

– فاصله عمودی چشم تا زمین: ۱.۱۵ متر

– فاصله افقی چشم تا لبه ی سکوی پشتی: ۵۵ سانتی‌متر

حالت بدون هیجان و تکیه دادن راحت

– فاصله عمودی چشم تا زمین: ۱.۱۵ متر

– فاصله افقی چشم تا لبه ی سکوی پشتی: ۵ سانتی‌متر

حالت متمرکز و با دقت

– فاصله عمودی چشم تا زمین: ۱.۲۵ متر

– فاصله افقی چشم تا لبه ی سکوی پشتی: ۳۰ سانتی‌متر

صندلی تماشاگران

بعد از تعیین فرم مورد نظر و البته مناسب برای دید تماشاگران باید به انتخاب یا طراحی صندلی مناسب پرداخت بدین منظور چهار نکته به عنوان معیار طراحی صندلی ورزشگاه مورد نظر قرار میگیرد:

• آسایش و راحتی
• ایمنی
• استحکام
• مقرون به صرفه بودن از لحاظ اقتصادی

انواع صندلیها

• نیمکتهای بازیکنان ذخیره و مربیان، ناظران و داوران
• صندلیهای پشتی‌‌دار مخصوص تماشاگران و میهمانان ویژه که با جنس ها، قیمت و ابعاد گوناگون در دسترس است.
• صندلیهای تاشو که به مراتب گران تر هستند اما بخاطر راحتی این نوع صندلی ها و امکان ایجاد فضای عبوری بیشتر به دلیل جمع شدن و به تبع آن امنیت بیشتر تماشاگران توصیه شده است. همچنین اگر اتصال این نوع صندلی ها به دیواره ی عمودی سکوها باشد، نظافت سکوهای تماشاچیان به مراتب بهتر صورت می گیرد این نوع صندلیها برای تماشاگران، میهمانان ویژه و اصحاب رسانه استفاده میشود. همچنین استفاده از این صندلیها در قوانین فیفا برای سالن‌های ورزشی الزامی شده است.

عموماً صندلیهای معمولی بر روی سکوهای به عرض ۸۰ سانتیمتر و صندلیهای جایگاه ویژه بر سکوهایی به عرض ۹۰ تا ۱۰۵ سانتیمتری نصب میشوند.

طبق استانداردهای ارایه شده تعداد صندلیهای هر ردیف از سکوها نباید از ۴۰ عدد بیشتر شود. طبق این دستورالعمل در چیدمان، هر صندلی نیاز به فضای عرضی ۵۰ سانتی‌متر دارد.

طراحی معماری بوفه‌های سالن‌های ورزشی

خدمات فروش مواد غذایی در ورزشگاهها نقش بسیار مهمی در جلب رضایت تماشاگران و کسب درآمد ورزشگاهها است. با توجه به پیشرفت امکانات و تجهیزات، تماشاگران توقع فراهم بودن مواد غذایی با کیفیت مناسب و متنوع را دارند. در این رابطه باید دقت شود تا انواع غذاهای موجود با بهترین کیفیت و بهداشتی به تماشاگران ارایه شود. کیوسک ها یا واحدهای فروش مواد غذایی در روز مسابقات فعالیت می‌کنند و این فضا عموماً در زیر سکوهای تماشا یا روبروی آنها در راهروها قرار میگیرد.

فاصله این بوفه‌ها تا سکوها به عنوان یک فاصله مناسب برای حرکت، ایستادن و صرف غذا محسوب میشود. زمان استراحت بین دو نیمه مسابقات، زمان بسیار کوتاهی است و سرویس دهی بوفه ها باید با سرعت زیاد و کیفیت مناسب انجام گیرد. مساحت مناسب برای عملکرد و سرویس دهی مناسب بین ۳۵ تا ۴۰ متر مربع در نظر گرفته میشود. که در آن فضایی برای تهیه غذا، انبار یا کمدهای کوچک نگهداری مواد غذایی و محل ارایه اغذیه وجود دارد.

دسترسی تماشاچیان

– دسترسی تماشاچیان به جایگاه تماشاچیان کنترل شده و مستقیم باشد.

– دسترسی به سرویس بهداشتی به سادگی فراهم باشد.

– دسترسی به فضاهای جنبی مانند بوفه و تریا به تناسب عملکرد هریک امکان‌پذیر باشد.

طراحی معماری سرویس‌های بهداشتی تماشاچیان

– این سرویس‌ها به تعداد متفاوتی در استانداردهای مختلف ذکر شده است.

– لیکن بر اساس استاندارد ذکر شده در کتاب Stadia که معتبرترین مرجع برای استانداردهای ورزشگاه‌های بزرگ است، اگر۲۰% ظرفیت تماشاچیان از بانوان و ۸۰% را آقایان منظور نماییم سرانه محاسبه سرویس‌ها به شرح زیر خواهد بود.

• سرویس‌های بهداشتی بانوان:

– توالت برای ۷۵ نفر اول ۲ عدد و به ازای هر۱۰۰ نفر اضافه ۱ عدد محاسبه می‌شود.

– روشویی برای۷۰ نفر اول ۲ عدد و به ازای هر ۷۰ نفر یک عدد اضافه می‌شود.

• سرویس‌های بهداشتی آقایان:

– توالت حداقل ۲ عدد به ازای ۱۰۰ نفر اول و به ازای هر ۱۰۰ نفر یک عدد اضافه می‌شود.

– روشویی ‌۲ عدد و به ازای هر‌۶۰ نفر یک عدد اضافه می‌گردد.

 محدوده میهمانان ویژه

در ورزشگاه‌ها از گذشته تا کنون حتی در نمونه‌های قدیمی و تاریخی، سکوها و یا صندلی‌های مخصوص برای نشستن افراد عالی‌رتبه در نظر گرفته می‌شد. این افراد به عنوان میهمانان و یا اشخاص مهم و ویژه شناخته می‌شوند و محدوده نشستن این افراد در ورزشگاه را محدوده اشخاص مهم و میهمانان ویژه می‌نامیم. در طول دهه‌های گذشته،‌ طراحی این فضا از لحاظ امکانات و کیفیت پیشرفت قابل توجهی داشته است و دلیل این امر سود اقتصادی ناشی از وجود این اشخاص در ورزشگاه‌ها خواهد بود.

میهمانان ویژه حاضر در ورزشگاه‌ها می‌توانند افراد مختلفی اععم از شخصیت‌های مهم شهر، کشور و یا نمایندگان شرکت‌های مختلف باشند که جهت مذاکراتی در خصوص جذب اسپانسر (حمایت کنند‌گان مالی) و فعالیت‌های تجاری و تبلیغاتی با مسئولین ورزشگاه در این مکان حضور می‌یابند، و یا ورزشکاران قدیمی و صاحب نام در رشته‌های مختلف ورزشی که توسط مسئولین ورزشگاه به منظور جذب سرمایه یا جذب تماشاچی دعوت شده‌اند، ضروری است در کلیه موارد بالا امنیت ایشان حفظ گردد.

اشخاص مهم و میهمانان در ورزشگاه از سه بخش لابی و پذیرش، سالن‌های پذیرایی و سکو‌های میهمانان ویژه (VIP) عبور کرده و از فضاهای خاصی که برای آن‌ها طراحی شده است استفاده می‌کنند. باید توجه داشت که ارتباط میان بخش‌های مختلف میهمانان ویژه (VIP) می‌تواند در طبقات مختلف طراحی شود.

ورودی برای میهمانان افتخاری و ویژه در ورزشگاه‌ها،‌ مجزا از ورودی تماشاچیان طراحی می‌شود. طراحی و عملکرد این ورودی به طور کلی با ورودی‌های دیگر ورزشگاه‌ها متفاوت خواهد بود. این فضا به عنوان یک لابی مجهز و زیبا برای خوش‌آمدگویی به میهمانان تعریف می‌شود که البته در ورزشگاه‌های مختلف سلسله مراتب و نحوه دسترسی و عملکرد این فضاها متفاوت خواهد بود.

فضای ارتباطی مناسبی از لابی ورودی میهمانان به بخش بازیکنان در نظر گرفته می‌شود. مقامات برگزاری مسابقه، داوران و مسئولین فدارسیون و سایر میهمانان ویژه از این طریق به محدوده تیم‌ها دسترسی پیدا می‌کنند. با حضور در اتاق کنفرانس مطبوعاتی در گزارشات مطبوعاتی شرکت‌ می‌کنند.

 سالن پذیرایی

پس از عبور از فضای لابی و پذیرش، میهمانان ویژه به سالن‌های پذیرایی وارد می‌شوند. این فضا با بهترین وسایل و مبلمان تجهیز می‌شوند و حتی در شرایطی که مسابقات برگزار نمی‌شود،‌ این سالن‌ها محل مناسبی برای برگزاری مراسم مختلف خواهد بود این امر برای مدیریت ورزشگاه از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است، لذا پیش‌بینی مبلمان، تاسیسات نورپردازی و صوتی مناسب و همچنین وجود نمایشگر‌های تلویزیونی در این فضا حائز اهمیت می‌باشد.

طراحی معماری فضای جانبی میهمانان ویژه

دسترسی مناسب از این فضا به فضاهای فرعی و خدماتی مانند بوفه (در برخی از سالن‌ها ارائه خدمات به صورت سلف‌سرویس است)، کافی‌شاپ،‌ سرویس‌بهداشتی،‌ وضوخانه و نمازخانه اختصاصی باید فراهم باشد.

میز جلسات،‌ فضای سرو غذا، تجهیزات رفاهی و خدماتی دیگر باید در ارتباط مستقیم با بوفه قرار داشته باشند.

سکوهای تماشای مسابقه (جایگاه میهمانان ویژه)

به طور کلی تعداد صندلی‌ها و سکو‌هایی که برای میهمانان و اشخاص مهم در نظر گرفته می‌شود به ظرفیت سالن‌های پذیرایی و ظرفیت کل ورزشگاه بستگی دارد. محل قرارگیری این سکوها در راستای نیمه زمین مسابقه می‌باشند.

در طراحی سکو‌های میهمانان باید شرایط متفاوتی با شرایط تماشاچیان معمولی فراهم شود. مبلمان راحت به جای صندلی‌های معمولی ورزشگاه تعبیه می‌شود، عرض سکوهای میهمانان برای عبور و نشستن راحت‌تر بیشتر خواهد شد (عرض ۱۲۰ مناسب می‌باشد). دسترسی به این سکو‌ها و سایر فضاهای مختص میهمانان نباید برای تماشاچیان میسر باشد، به همین دلیل بهتر است حدفاصل این سکوها با سکوهای تماشاچیان،‌ سکوهای مخصوص خبرنگاران و اصحاب رسانه قرار داشته باشد. صندلی‌ها باید از نوع صندای‌های دسته‌دار با پوشش نرم و راحت باشند.

سکوهای مربوط به میهمانان ویژه را می‌توان در درون جداره‌ای شیشه‌ای طراحی کرد، البته در این صورت افراد حاضر در آن از جو حاکم بر استادیوم و مسابقه دور خواهند شد. بهترین ایده طراحی قرار گرفتن سکو‌ها در خارج از جداره است، در این حالت بهتر است دید مناسب از داخل اتاق به زمین مسابقه ایجاد شود تا انتخاب موقعیت مناسب به عهده افراد حاضر در این اتاق‌ها باشد.

 محدوده رسانه‌ها

بر روی سکوها

– گزارشگران تلویزیونی و رادیویی

– خبرنگاران مطبوعات و خبرگزاری ها

– عکاسان خبری

– تصویر برداران تلویزیونی

زیر سکوها

– اتاق مصاحبه و کنفرانس

– اتاق هماهنگی و مرکز رسانه‌ها

خارج از ورزشگاه

– پارکینگ خبرنگاران و عکاسان

– پارکینگ خودروی رسانه برای ارسال تصاویر و امواج تلویزیونی و رادیویی

بخش رسانه در بهترین نقطه دید در بالا یا پایین بخش میهمانان ویژه (VIP) قرار می گیرد.

ضوابط کلی طراحی معماری سکوهای گزارشگران، خبرنگاران و گزارشگران در سالن‌های ورزشی

جایگاه این دسته از اصحاب رسانه در فضای میانه با بهترین میدان دید (مستقیم) قرار دارد. عرض اشغال شده برای ردیف خبرنگاران ۱.۶ متر است. که برای این عرض (۰.۸×۲) نیازمند اشغال دو ردیف از فضای تماشاچیان در هر مدول است. مشخصات هر مدول به شرح زیر است:

– حداقل عرض ۱.۸متر، ۳ فضای کار ۶۰ سانتی متری

– راه عبور حداقل ۴۰ سانتیمتر

– عرض پیشخوان میز حداقل ۸۰ سانتیمتر

گزارشگر لازم است تا علاوه بر دید مناسب به زمین مسابقه، اطلاعات دقیق تر را از طریق مانیتور مشاهده کند. بدین منظور توصیه میشود صفحه نمایشگر به صورت مایل در کنار دست گزارشگر باشد. تا دید مستقیم او را مختل نکند. اعضای رسانه‌ها که در جایگاه خبرنگاران کار می‌کنند از مراکز پخش تلویزیونی انتظار دارند که به این مسابقات از طریق تلویزیون‌های این جایگاه دسترسی داشته باشند.

اعضای رسانه‌ها از این خدمات برای دیدن صحنه‌های حساس و باز پخش آنها به عنوان روشی دقیق برای بیان زوایا و عقاید خود در گزارش‌ها استفاده می‌کنند. اگر میلیون‌ها نفر در خانه‌های خود مسابقه‌ای را از تلویزیون تماشا می‌کنند، خبرنگارانی که مسابقه را پوشش دهند، باید بدانند که مردم چه چیزی را تماشا می‌کنند. فضای اتاق گزارشگران باید با رعایت مسائل آکوستیکی از جایگاه تماشاگران جدا شود. برای هر گزارشگر وجود یک پریز، خط تلفن، کابل برق، شبکه اینترنت و ترجیحاً شبکه بی‌سیم (وایرلس) ضروری است.

عکاسان

توجه به محل قرارگیری پارکینگ و نزدیک بودن آن به محل عکاسان برای سهولت در جابجایی وسایل و تجهیزات عکاسی از جمله نیازهای مهم عکاسان است.

اتاق خبرنگاران و عکاسان با دارا بودن اینترنت پر سرعت برای ارسال تصاویر عکاسان از مهمترین فضاهای مورد نیاز است. همچنین دفتر پذیرش و کنترل برای عکاسان در نظر گرفته می‌شود.

 خبرنگاران

سکوهای مخصوص خبرنگاران شبیه به همان سکوهای گزارشگران است و میتواند سرپوشیده نباشد. مشخصات آن به قرار زیر است:

• عرض سکو حداقل ۸۰ سانتیمتر
• ارتفاع میز حداقل ۷۵ سانتیمتر
• عمق صندلی حداقل ۴۰ سانتیمتر
• عرض میز حداقل ۳۵ سانتیمتر

دسترسی بین فضاهای رسانه باید به راحتی صورت پذیرد.

 مرکز رسانه‌ها

مرکز رسانه‌های استادیوم در پشت سکو‌های مخصوص بخش رسانه‌ها و در زیر سازه قرار می‌گیرد. ورود به این بخش تنها برای خبرنگاران با کارت ورود معتبر امکان‌پذیر است. فضای مرکز رسانه‌ باید به دو بخش تقسیم شود. یک فضای بوفه مانند دارای امکانات رفاهی. یک فضای کار با تجهیزات لازم شامل میز و صندلی، تاسیسات برقی و مخابراتی.

امکاناتی که باید درون مرکز رسانه طراحی شود عبارتند از:

• میز خوش‌آمدگویی و راهنمایی
• اتاق کنترل مدارک خبرنگاران و رسانه‌ها
• اتاق کنفرانس مطبوعاتی
• مرکز تعمیرات دوربین
• مرکز فکس و کپی
• کافه‌ تریا
• قفسه‌ها و کمد‌های نگهداری وسایل
• فضای کار مطبوعات
• فضای کار عکاسان
• اتاق تامین کاغذ و نوشت افزار
• سرویس‌بهداشتی برای آقایان و بانوان

اتاق کنفرانس مطبوعاتی

اتاق کنفرانس باید به سیستم صوتی مناسب تجهیز شده باشد. اتاق کنفرانس میتواند در مواقعی که مسابقهای برگزار نمیشود هم مورد استفاده قرار بگیرد. در انتهای سالن باید سکویی برای قرارگیری بازیکنان، مقامات و مربیان قرار گیرد و دسترسی به رختکن ها داشته باشد. در طرف دیگر فضای لازم برای دوربین تصویربرداری و وسایل الکتریکی جانبی فراهم گردد.

در بخش رسانه فضایی نیز برای استودیوی پخش تلویزیونی با حداقل ۲۰ مترمربع در نظر گرفته می‌شود. با توجه به مطالب ذکر شده در بالا، جایگاه خبرنگاران در ورزشگاه‌ها خصوصاً در زمان برگزاری رویدادهای مهم ورزشی از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. معمولاً جایگاه رسانه‌ها در بهترین محل ورزشگاه‌ها و نزدیک به میدان مسابقه است. نمونه‌ای از این جایگاه‌ها در ورزشگاه سوچی در روسیه است که در آن بهترین مکان به اصحاب رسانه داده شده و اتاق‌های کار آنها در طبقه دیگری قرار گرفته‌است که به محل استقرار خبرنگاران به راحتی دسترسی دارد.در برخی اماکن ورزشی جایگاه رسانه‌ها بر حسب نوع رسانه مورد بهره‌برداری، بطور پراکنده در بخش‌های مختلفی از ورزشگاه قرار می‌گیرد.

بخش پذیرش رسانه‌ها در ناحیه جنوب شرقی در طبقه اول، بخش راهنمایی و خوشامدگویی به رسانه‌ها در همان ناحیه در طبقه بالا قرار گرفته. سالن اصلی رسانه‌ها که مشرف بر زمین بازی است در طبقه بالا قرار دارد. اتاق مصاحبه در بخش غربی استادیوم، اتاقک‌های پخش در سمت جنوب استادیوم، محل استقرار عکاسان در شرق و غرب استادیوم، اتاق غذاخوری رسانه‌ها در طبقه بالای ناحیه شرقی استادیوم واقع شده است.

 ضوابط عمومی طراحی معماری برای معلولین در سالن‌های ورزشی

در برنامه‌ریزی و طراحی کلی سالنهای ورزشی، تسهیلات مورد نیاز معلولین باید بر اساس موارد کلی زیر و همچنین ضوابط کلی طراحی ساختمان های عمومی پیش‌بینی و اجرا ‌گردد.

 معلولیت‌ها به چند دسته تقسیم می‌گردند

معلولیت‌هایی که فرد معلول به علت آسیب دیدگی شدید قادر به فعالیت فیزیکی نمی‌باشد، و لازم است از صندلی‌چرخدار استفاده نماید.
معلولیت‌هایی که در آن شخص با محدودیت حرکتی، از وسایل کمکی مانند عصا و واکر استفاده می‌نماید و به تنهایی قادر به حرکت است.
معلولیت‌های دسته سوم که همراه با اختلال در یکی از حواس پنجگانه می‌باشد. مانند افراد نابینا، ناشنوا و یا … می‌باشد .

بنابراین با در نظر گرفتن حداکثر میزان معلولیت و یا جانبازی افراد، که همان استفاده از صندلی‌چرخدار است، با توجه به ابعاد صندلی چرخ دار لازم است دسترسی به کلیه فضاها امکان پذیر بوده و هیچگونه مانعی برای عبور و مرور و استفاده از امکانات فضاهای عمومی برای چنین افرادی وجود نداشته باشد.

 دسترسی‌ها

دسترسی شامل تمام فضاهای ارتباطی از پارکینگ و محوطه تا ارتباطات داخلی مجموعه ورزشی می‌باشد. تمامی راه‌هایی که مورد استفاده معلولین قرار می‌گیرند، با در نظر گرفتن تمهیدات خاص در طراحی و جزئیات اجرایی، دسترسی راحت و آسان این افراد را مهیا می‌نماید.بدین منظور در کنار اختلاف سطح‌های محوطه (پله‌ها) لازم است، رامپ‌های استاندارد جهت استفاده معلولین با صندلی‌چرخدار با حداقل عرض ۱.۲۰ متر منظور گردد. رامپ‌های معلولین بر خلاف دیگر رامپ‌ها با لبه‌ای با ارتفاع ۱۵ الی ۲۰ سانتی‌متر محدود شده و بر روی این لبه نرده نصب می‌گردد.

در صورتیکه یک طرف رامپ دیوار قرار داشته‌ باشد احتیاج به لبه نمی‌باشد. میزان شیب مجاز رامپ‌ها حداقل ۶٪ و حداکثر ۹٪ است.
شیب پیاده رو برای افراد معلول در صورت امکان نباید از ۱:۲۰ بیشتر باشد. لیکن در مواردی که طرح بنا ایجاد محدودیت کند حداکثر شیب ممکن ۱:۱۲ تعیین شود.

از دیگر وسایل دسترسی می‌توان از آسانسور و یا بالابر صندلی چرخدار نام برد. بهتر است از این وسایل برای ارتباطات داخلی ساختمان‌ بهره‌برداری گردد.

در فضا‌های داخلی اگرچه آسانسور منظور گردیده است، لکن پلکان ارتباطی نیز – مطابق استانداردهای موجود- به منظور استفاده معلولین با نقص عضو طراحی می‌گردد. پلکانی با شیب کم یعنی ارتفاع ۱۷ تا ۱۸ سانتی‌متر و تعداد متوالی پله‌ها حداکثر ۱۰ عدد. در راه‌پله‌ها و راهروها نرده‌هایی با مشخصات منطبق با استاندارد معلولین با نقص عضو منظور گردد.

طراحی معماری درها و راهروها

درهای مورد استفاده باید تابع شرایط زیر باشند:

– درهای استاندارد با عرض ۹۰ سانتیمتر در اکثر موارد قابل استفاده خواهد بود.

– از نصب فنر بر روی درهای خود بسته شو باید اجتناب شود.

– استفاده از دستگیره اهرمی بجای کروی برای باز و بسته کردن ارجح است.

– عرض راهروها می‌تواند حداقل ۱۲۰ سانتیمتر و در مواقع استثنایی (محدودیت‌هایی که فضا یا سازه ایجاد می‌کند) حداقل ۱۰۰ سانتی‌متر در نظر گرفته شود لیکن عرض ۱۵۰ سانتیمتر توصیه شده است.

به منظور کمک به افرادی که دچار ضعف بینایی میباشند باید از قراردادن برخی موانع همچون زیر سیگاری های پایه‌دار و مانند آن در راهروها اجتناب شود.

سطوح صاف دیوارها و استفاده از نرده به عنوان دستگیره، برای معلولین جسمی- حرکتی که مستعد عدم تعادل می باشند، کمک موثری است.

پوشش کف باید غیرلغزنده و راحت بوده و در برابر خراش و فرورفتگی مقاوم باشد. استفاده از رنگهای متفاوت در کف بخش های مختلف سالن کمک موثری برای جهت‌یابی افرادی خواهد بود که دارای ضعف بینایی می باشند.

پله های معلولین غیر صندلی‌چرخدار در داخل ساختمان اصولاً باید دارای کف و ارتفاع یکنواخت بوده و نیز باید از طرح راه پله‌های باز یا گردان و همچنین استفاده از پله های لبه تیز یا لغزنده اجتناب شود.

فضای درونی اطاقک آسانسور برای گنجایش یک صندلی چرخدار باید حداقل ۱۴۰ در ۱۰۰ سانتیمتر باشد. ولی استفاده از یک اطاقک ۱۶۰ در ۱۴۰ سانتیمتر ارجح خواهد بود.

برای افرادی که مستقلاً از صندلی چرخدار استفاده می کنند بالاترین دکمه فرمان آسانسور نباید از ۱۳۰ سانتیمتر نسبت به کف بیشتر باشد.

دکمه های برجسته فرمان آسانسور برای افرادی که دچار ضعف بینایی هستند بسیار پر ارزش است.

طراحی معماری فضاهای تماشاچیان معلول

دسترسی تماشاچیان معلول به ورودی اصلی تامین و جایگاه این افراد با دسترسی آسان معمولاً در طبقه همکف منظور می‌گردد. فضای خاص جهت صندلی‌چرخدار معلولین و تماشاچیان با نقص عضو در کنار هم خواهد گرفت.در بوفه، تریا و گیشه فروش بلیط جهت راحتی معلولین با صندلی‌چرخدار بخشی از کانتر (میز جلوی بوفه) طبق استانداردهای موجود با ارتفاع کمتر در نظر گرفته‌ شده است.در قسمت تماشاچیان معلول فراهم نمودن دسترسی به بوفه، تریا و همچنین سرویس‌بهداشتی طبق ضوابط و استاندارد‌های مربوط در طبقه همکف در یک تراز شکل می‌گیرد. حداقل ابعاد سرویس‌بهداشتی معلولین با صندلی‌چرخدار ۱.۶۰×۲ متر می‌باشد.در راهرو به منظور تامین امنیت معلولین با نقص عضو، مانند افرادی که از عصا استفاده می‌کنند و یا نابینایان توجه می‌گردد که هیچ شیئی بیش از ۱۰ تا ۱۵ سانتی‌متر از دیواره اصلی بیرون نزده باشد همچنین تابلو هایی با خط بریل جهت تعیین مسیر مشخص شود.

ورزشکاران معلول

جهت دسترسی ورزشکاران معلول به رختکن ورزشکاران، رامپی طبق ضوابط و استاندارهای معلولین منظور می‌گردد. همچنین لازم است امکان دسترسی ورزشکاران معلول به تمام فضاهای مورد استفاده ورزشکاران مانند کلاس‌های تئوری زمین بازی و بوفه و تریا تامین گردد.در رختکن ورزشکاران نیز دوش و سرویس بهداشتی خاص معلولین با صندلی‌چرخدار منطبق با استاندارهای بین‌المللی معلولین منظور می‌گردد و ارتباط ورزشکاران معلول، لازم است به وسیله رامپی به زمین بازی تامین گردد.

یکی دیگر از موارد قابل ملاحظه خصوصیات و اندازه درها است. درهای ورودی (اصلی) بهتر است اتوماتیک باشند. همچنین در فضاهای خاص معلولین با صندلی‌چرخدار، مانند سرویس بهداشتی مناسب است که در، با فشار دستگیره سراسری (مانند درهای اضطراری) بازگردد. عرض درها کمتر از ۹۰ سانتی‌متر (عرض بازشو تمام شده) نباشد.

از ملزومات دیگر که به منظور رفاه معلولین می‌باید مدنظر قرار گیرد، راه‌های مختلف اعلام خطر است. زیرا برای مثال افرادی که قادر به شنیدن نمی‌باشند، هنگام اعلام خطر با زنگ یا آژیر قادر به شنیدن آن نبوده لذا یک سیستم روشنایی اعلام خطر نیز منظور گردد.
انتخاب کف فضاهای ارتباطی با خصوصیات خاص – (بافت و رنگ متفاوت)- جهت راهنمایی و سهولت حرکت معلولین عضوی (مانند نابینایان و کم‌بینایان) در جهت‌یابی به وسیله عصای سفید و ادامه مسیر به آنان کمک شایانی می‌نماید.

 پارکینگ معلولین

برای دسترسی به وسایل نقلیه سواری و اتوبوس باید یک پارکینگ یا محل پیاده رو و سوار شدن علامت گذاری شده در مجاورت در ورودی ساختمان در نظر گرفته شود. محل های پارک ویژه افراد معلول باید به وضوح علامت گذاری شود. فاصله پارک نباید ۳۶ تا ۴۶ متر از در ورودی ساختمان تجاوز کند.

 ضوابط ایمنی و شرایط اضطراری در سالن‌های ورزشی

در طرح اجرای سالنهای ورزشی برای محافظت ورزشکاران و تماشاچیان در مواقع اضطراری و بروز حریق شرایط ایمنی خاصی لحاظ می‌گردد. عمده‌ترین موارد ایمنی که در طرح و اجرای سالنهای ورزشی باید مورد توجه قرار بگیرد عبارتند از:

• رعایت زمان اسمی تخلیه و تامین فرصت کافی برای خروج ایمن ورزشکاران و تماشاچیان از سالن.
• تدارک راههای متعدد فرار از کلیه صندلی ها (راههای خروجی.)
• رعایت حداکثر مسافت خروج (دسترسی خروج از هر صندلی تماشاچی تا مسیر حفاظت شده.)

زمان خروج اضطراری ( Egress time)

زمان خروج هم مانند عرض خروج دارای مدول است. این مدول به شرح زیر بیان میشود:

• برای ترک یک فضا و با عرض ۶۰ سانتیمتر برای معبر خروج ۵۰ نفر ظرف مدت یک دقیقه یا ۶۰ ثانیه از آن خارج می‌شوند.

 راههای خروج سالن‌های ورزشی

راه فرار از حریق یا راه خروج در سالنهای ورزشی عبارتست از فاصله بین صندلی های تماشاچی یا زمین ورزشی تا معبر که شامل دسترسی خروج (فاصله بین صندلی تماشاچی تا مسیرهای حفاظت شده فرار) خروج و خروج نهایی یا تخلیه خروج (فاصله بین انتهای یک خروجی و یک معبر عمومی) می‌باشد.

• ضوابط اصلی راه های خروج که در طراحی سالنهای ورزشی باید در نظر گرفته شود شامل دسته‌بندی سالنها بر حسب بار متصرف، بررسی ظرفیت و تعداد راه ها، مدت زمان تخلیه، مسیرهای حفاظت شده (خروج) حداکثر دسترسی خروج، تخلیه خروج و جانمایی صندلی های تماشاچیان می‌گردد.
• در سالن های سرپوشیده ظرفیت راه های خروج باید همانند تصرف های تجمعی بر پایه ی زمان اسمی خروج ۲۰۰ ثانیه تعیین شود.
• در طراحی بلوک‌بندی صندلی های تماشاچیان باید برای کلیه بلوک ها راه فرار از حریق شامل دسترسی خروج، خروج و تخلیه خروج در نظر گرفته شود.
• برای هر صندلی و یا هر نقطه ی دیگری در سطح کف هر سالن ورزشی باید حداقل دو مسیر متفاوت مستقل به منظور هدایت ورزشکاران و مردم به فضای آزاد به وسیله ی یکی از دو طریق زیر وجود داشته باشد:
• خروج نهایی (تخلیه خروج)
• مسیر های حفاظت شده منتهی به خروج نهایی
• حداکثر طول دسترسی خروج (فاصله دورترین صندلی تماشاچی تا درهای خروج منتهی به مسیر حفاظت شده فرار) در سالن های ورزشی ۳۰ متر توصیه شده است
• ارتفاع کف تا سقف برای معابر خروج حداقل۲.۵متر خواهد بود.

عرض مسیر فرار به نسبت بیشترین افراد احتمالی که در شرایط اضطرار قرار گرفته اند طبق یک مدول ۶۰ سانتی متری تبیین شده‌اند که به قرار زیر است:

• حداقل عرض ممکن: ۱.۲۰ متر (برای هر ۶۰۰ نفر)
• درهایی که سالن های ورزشی را به سایر بخش های بنا مرتبط می سازد ممکن است از نوع مقاوم حریق و خود بسته‌شو انتخاب شود و در هایی که به فضای آزاد باز می شود باید از نوع درهای فرار از حریق باشد. درهای فرار از حریق باید از طرف خارج بسته بوده و از سمت داخل قابل باز شدن باشد. به نحوی که در مواقع اضطراری به سهولت و فوری مورد استفاده قرار بگیرد. این گونه درب ها باید طوری ساخته و نصب شود که هنگام بسته بودن سطح داخلی آن با سطوح دیوارهای مجاور به صورت هم سطح قرارگیرد.
• طبق مبحث سوم مقررات ملی ساختمان، تمام راهرو هایی که بعنوان دسترسی خروج برای تخلیه افرادی با تعداد بیش از ۳۰ نفر طراحی می‌کردند، باید توسط ساختاری با حداقل ۱ ساعت مقاوم حریق از دیگر بخش های بنا مجزا شده و در هایی که به آن ها باز می شود دارای زمان دست کم ۲۰ دقیقه محافظت حریق باشند. طرح و نصب این دربها باید به گونه ای انجام گیرد که احتمال نشت دود از آن ها به حداقل ممکن کاهش یابد.
• استاندارد دیوار های دور بند پلکان و مسیر های حفاظت شده فرار از نظر مقامت و عملکرد در برابر حریق باید متناسب با میزان مخاطره انتخاب شود لیکن در هر صورت نباید نرخ مقاومت حریق آن از ۱۲۰ دقیقه کمتر شود .
• در طراحی سالن های ورزشی با توجه به ضوابط بناهای تجمعی باید یک سیستم هشدار حریق در نظر گرفته شود و برای اطفاء حریق در این گونه ها باید از خاموش کننده های خودکار و انواع خاموش کننده های دستی استفاده گردد.
• در حالت عادی فرض می شود که در اختلاف ارتفاعهای طبقاتی، تماشاگران با سرعت ۱۵۰ متر در دقیقه مسیر های عادی و ۳۰ متر در دقیقه از پله ها عبور میکنند.

عمده مخاطرات بوجود آمده از طریق حریق خواهد بود و بدین منظور برای شناسایی و پیشگیری از آثار مخرب حریق الگوریتم زیر پیشنهاد می‌گردد .

خصوصیات اجزای مختلف کف، سقف، دیوارهای سالن‌های ورزشی

کف‌سازی

چگونگی ساختمان کف و پوشش آن در سالن ورزش با توجه به شرایط مطلوب هریک از ورزش‌ها انتخاب و اجرا می‌گردد. خصوصیات اصلی کف‌های ورزشی عبارتند از:

دوام و استحکام، قابلیت برجهندگی، مقاومت گردشی، سختی، مقاومت لغزندگی، قابلیت چرخشی، مقاومت نشست، عدم انعکاس نور و صدا داشته باشند. ویژگی‌های یاد شده در مورد رشته‌های مختلف یکسان نیست و به همین دلیل انتخاب نوع و جنس کف برای این سالن‌ها نیاز به دقت خاصی دارد. کف‌سازی سالن‌ها در دو دسته الاستیک و غیرالاستیک دسته‌بندی می‌شوند. کف‌های غیرالاستیک (صلب) برجهندگی ندارند و در سالن‌های پر رفت و آمدکه در معرض عوامل جوی و مواد شیمیایی هستند استفاده می‌گردند.

کف‌های الاستیک در سه شکل زیر اجرا می‌شوند:

• کف الاستیک با زیرسازی صلب
• کف الاستیک با زیرسازی الاستیک
• کف الاستیک با زیرسازی و رویه الاستیک

بسته به نوع عملکرد سالن ممکن است کف آن به صورت ثابت و یا موقت اجرا ‌شود.

کف‌های ثابت

تقریباً برای کلیه ورزش‌ها می‌توان کف ثابت مناسب تهیه نمود. انواع این‌کف‌ها عبارتند از بتن، آسفالت، خاکی، ‌چمن مصنوعی، چوب، بلوک‌های ترکیبی و پلیمرها، کف‌های آسفالت. از کف خاکی و چمن معمولاً برای زمین‌های روباز استفاده می‌شوند. چوب از متداول‌ترین پوشش‌های کف در سالن‌های ورزشی می‌باشد.

کف‌های موقت

این کف‌پوش‌ها زمانی استفاده می‌شوند که کف سالن پاسخگوی نیازهای مربوط به یک رشته ورزشی نباشد. کف پوش‌های موقت به صورت جمع‌شو و قابل حمل توسط افراد و با امکان استفاده مکرر تولید می‌شود و برای رشته‌های مختلف ورزشی متفاوت هستند و از مصالح مختلف ساخته می‌شوند.

دیوارها در سالن‌های ورزشی

در سالن‌های ورزشی دیوارها به صورت ثابت و موقت اجرا می‌شود. دیوار‌های ثابت معمولاً از مصالح بنایی سنگین مانند آجر، بلوک بتنی و دیوارهای موقت از مصالح سبک در داخل چهارچوب نگهدارنده در نظر‌گرفته می‌شود. در طراحی و اجرای دیوارهای داخل سالن به طور کلی باید ملاحظات زیر را در نظرگرفت:

• پرهیز از کاربرد مصالح و رنگ‌های گوناگون در نماهای داخلی.
• پرهیز از پیش‌بینی پنجره در دیوارها به عنوان نورگیر مستقیم.
• توجه به میزان انعکاس نور و قابلیت تشخیص سطوح در برابر توپ معلق در هوا.
• ایجاد پایداری کافی برای دیوارها در برابر ضربات بازیکنان و تجهیزات.
• پرهیز از پوشش‌های زبر تا ارتفاع ۳ متر برای جلوگیری از آسیب بازیکنان.
• نمای دیوارها باید صاف، بدون پیش‌آمدگی یا فرورفتگی و فاقد هرگونه لبه تیز باشد.
• پیش‌بینی دیوارهای خارجی با کمترین ضریب تبادل حرارتی.
• در صورت نیاز به سیستم آکوستیک دیوارها، توصیه می‌شود در ارتفاع بالاتر از ۳ متر با توجه به ضربات توپ پیش‌بینی شود.
• درزهای انبساط دیوارها باید براساس مشخصات فنی تایید شده و مناسب با عملکرد سالن پوشش شود.
• پوشش دیواره باید از داخل قابل شستشو و تمیز کردن باشد.
• از برگشت انتهای دیوارها و ایجاد کنج اضافی در داخل سالن پرهیز شود.
• کلیه لبه‌های انتهای دیوار برای پیشگیری از آسیب بازیکنان گرد می‌شود.
• رنگ‌های انتخاب شده باید مطابق مشخصات مورد نیاز ورزش‌ها باشد . از انتخاب رنگ‌های کدر و تیره و جاذب روشنایی و خاک‌گیر پرهیز شود.

طراحی معماری بازشوها

بازشوها به طور کلی شامل درهای ورودی، درهای خروجی اضطراری، درهای انبارها، درهای حمل تجهیزات (که به سمت خارج باز می‌شود)، تورفتگی‌های داخلی مانند محل صندلی‌های تاشو، وسایل ایمنی و همچنین باز‌شوهای مربوط به تماشای بازی داخل سالن و غیره می‌باشد. در طراحی و اجرای کلیه موارد یاد شده باید مقررات زیر مدنظر قرار ‌گیرد.

• از ایجاد گوشه‌ها و لبه‌های تیز در بازشوها جداً پرهیز شود.
• کلیه درها و چهارچوب های مربوط به آن هم با سطح نهایی دیوار پیش‌بینی شود.
• موقعیت، عرض و ارتفاع درهای انبار‌ها باید با توجه به تجهیزات و وسایل مربوطه پیش‌بینی شود.
• موقعیت، عرض و ارتفاع محل تجمع صندلی‌ها باید با توجه به ابعاد و تعداد آن پیش‌بینی شود. هیچ‌گونه پیش‌آمدگی، گوشه خالی و یا تیزی و زاویه‌ای بوجود نیاید.
• دریچه‌های تهویه باید در مکانی مناسب پیش‌بینی شود تا از برخورد توپ و راکت در امان باشد.
• به طور کلی پیش‌بینی پنجره در سالن‌های ورزشی در سطوح پایین و به طور مستقیم توصیه نمی‌شود.

طراحی معماری سقف‌ها

سقف‌های سالن‌های ورزشی از داخل به دو صورت نمایان و یا با پوشش سقف کاذب طراحی و اجرا می‌شود. سقف‌های نمایان با توجه به شرایط بهتر آن از نظر نصب تاسیسات برق و مکانیک و تجهیزات ورزشی و همچنین سهولت بازرسی و نگهداری، توصیه می‌شود.
پوشش با سقف کاذب امکان نورپردازی، کنترل صدا و رنگ و نمای مطلوب را فراهم می‌سازد. این نوع پوشش برای سالن‌هایی که بازی‌های نمایشی و مسابقات رسمی در آن برگزار می‌شود توصیه می‌گردد.

الف: نورپردازی و رنگ سقف‌ها

برای جلوگیری از خیره‌کنندگی و انعکاس نورهای زننده پیشنهاد می‌شود از رنگ‌های مات و دارای بافت در زیر سقف‌ها استفاده شود. میزان انعکاس نور در سقف سالن۰.۶ تا ۰.۸ توصیه می‌شود. برای تامین این میزان انعکاس باید از رنگ‌های روشن استفاده نمود. به منظور توزیع بهتر نور طبیعی در داخل سالن‌ها بهتر است از سقف‌های کاذب استفاده شود و سیستم روشنایی مصنوعی در سقف‌ها باید هم سو با منابع روشنایی طبیعی باشد زاویه تابش نور از منبع نورانی در سقف با افق دید بازیکن تا حداقل۳۰ درجه قابل قبول است.

ب: قابلیت‌های سقف داخلی

پوشش زیرین سقف باید قابلیت جذب ضربات توپ را داشته باشد. در سقف‌های نمایان نصب تور محافظ برای تامین ایمنی لامپ‌ها و جلوگیری از گیرکردن توپ توصیه می‌شود.

• قابلیت نگهداری تاسیسات برقی و مکانیکی و تجهیزات ورزشی را داشته باشد.
• امکان دسترسی به زیر سقف برای تعویض لامپ‌ها و تعمیر و نگهداری تاسیسات و تجهیزات باید فراهم باشد.
• پوشش سقف (بام) باید با حداقل ضریب تبادل حرارتی پیش‌بینی شود.

سیستم حرارتی و تهویه سالن‌های ورزشی

برای تامین شرایط محیطی مناسب و مطلوب از نظر دما، باید با رساندن سطوح شیشه‌دار دیوارها و بام به‌‌ حداقلی که‌ مورد نیاز روشنایی طبیعی باشد، اثر گرمای جذب شده و اتلاف آن را کاهش داد. عایق‌بندی مناسب ساختمان و‌گزینش مصالح مناسب نیز خواسته‌های گرمایی مطلوب را فراهم می‌کنند. در نتیجه در میزان مصرف انرژی‌گرمایی در داخل ساختمان تاثیر به‌سزایی دارند.

رعایت ویژگی‌های زیر برای پنجره‌ها در کاهش مصرف انرژی مؤثر است:

• پیش‌بینی درزبند‌های مناسب برای جلوگیری از نفوذ مستقیم هوا از بازشوها و بازدید فصلی آن‌ها.
• جهت کاهش نفوذ پرتوهای خورشید پیش‌بینی آفتابگیرهای داخلی و خارجی، سایه‌بان‌ها و دیگر پرده‌های آفتابگیر مناسب.
• بهره‌گیری از جریان طبیعی هوا تا حد ممکن.
• تعیین ابعاد بهینه (ارتفاع و عرض) بازشوها با شرایط اقلیمی (بیشترین مساحت در کمترین محیط.)
• استفاده از شیشه‌های ویژه (مانند شیشه‌های موجدار، رنگی، انعکاسی) و استفاده از انواع سایه‌بان. باوجود رعایت ضوابط یا‌د شده، بی شک تبادل حرارتی بین محیط داخل و خارج در ایجاد شرایط محیطی مطلوب برای سالن‌های ورزشی مؤثر خواهد بود. به ناچار می‌بایست با استفاده از تاسیسات حرارتی و تهویه این وضعیت را متعادل نمود. آشکار است‌که برای انجام ورزش‌های مختلف شرایط محیطی مطلوب نیز متفاوت خواهد بود. با توجه به این تغییرات، سالن‌ها نیازمند یک سیستم حرارتی با امکان کنترل و انعطاف پذیری زیاد که امکان تامین دمای مناسب و پایدار هریک از ورزش‌ها و فعالیت‌ها را فراهم نماید.

در این فضاها سیستم‌های توزیع گرما به دو صورت هوای‌گرم و آب گرم استفاده می‌شود.این امر توسط دستگاه‌های توزیع کننده‌ای چون رادیاتور، فن‌کویل، کلکتور و یا یونیت هیتر در فضا توزیع می‌شود.

در سالن‌های ورزشی با توجه به تغییر میزان دما و با توجه به فصل نیز سیستم مکانیکی متغیر خواهد بود. با توجه به سیستم‌های گرمایی یاد شده معمولاً در سالن‌های ورزشی از دستگاه‌های رطوبت‌زن استفاده نمی‌شود. به طور معمول رطوبت نسبی حدود۶۰-۴۰ درصد دمای متناسب و مطلوب هریک از رشته‌های ورزشی را تامین می‌کند.

برای بیان لزوم سیستم تهویه در فضاهای سرپوشیده ورزشی ابتدا باید به احساس عدم آسایش در این فضاها اشاره نمود. عواملی چون تشعشعات جداره‌ها، ورود هوای سرد از طریق منافذ و نیز تعریق موجب ایجاد این احساس در افراد می‌شودکه برای از بین بردن آن از سیستم تهویه استفاده می‌شود تا با تخلیه هوای داخلی و جایگزین هوای خالص به جای آن شرایط محیطی فضا را بهبود بخشد.

 اتاق‌های تاسیسات الکتریکی و مکانیکی سالن‌های ورزشی

در فضاهای ورزشی جهت کنترل نور و صدا و اعلام پیام‌های مختلف فضایی تحت عنوان اتاق فرمان لازم است. این فضا به تمامی سالن و تماشاچیان اشراف داشته و کلیه تجهیزات صوتی و روشنایی تحت کنترل این اتاق می‌باشد.

 فضا‌های بخش تعمیر و نگهداری مجموعه

در کنار فضاهای اصلی ذکر شده وجود فضاهایی‌که وظیفه تدارکات و تعمیر و نگهداری وسایل مجموعه را به عهده دارند ضروری به نظر می‌رسد.

۱- سرپرست تعمیرات و تاسیسات.

۲- تدارکات.

۳- کارکنان بخش تاسیسات و تکنسین‌های دیگر.

۴- کارگاه فنی. (لوله کشی، جوشکاری، کارهای برقی، و غیره.)

۵- رختکن و دوش و سرویس جهت این افراد.

۶- آبدارخانه.

 سیستم روشنایی سالن‌های ورزشی

به منظور تامین نور مناسب برای انجام ورزش‌های داخل سالن با توجه به کنترل ابعاد پنجره‌ها از نظر مسائل اقلیمی و نیز جهت نور مناسب که خللی در وضعیت انجام ورزش‌ها ایجاد نکند. بایستی این سالن‌ها را به سیستم روشنایی با ویژگی‌های خاص‌که بتواند با شرایط مختلف مربوط به انواع رشته‌ها انطباق یابد، مجهز نمود.

مهندسان مشاور اروین معماری پارس

حسین پرگاری

Hits: 14120